دفن پول مهم‌ترین دلیل آسیب دیدن اسکناس‌ها در پرتغال طی دهه گذشته بوده است. بانک مرکزی این کشور طی این مدت ناچار شده بیش از ۳۱۷ هزار اسکناس آسیب‌دیده به ارزش ۱۳.۸ میلیون یورو را تعویض کند.
ژوزه لوئیز فریرا، مسئول بخش اسکناس در بانک پرتغال، به یورونیوز گفته است: «بیشتر اسکناس‌ها به خاطر رطوبت آسیب دیده‌اند و اغلب آن‌ها را مردم در خاک دفن کرده‌اند. رطوبت خاک و حشراتی که در آن زندگی می‌کنند اسکناس‌ها را از بین می‌برند.»
هرچند دفن اسکناس شایع‌ترین روش پنهان کردن پول است، اما خلاقیت مردم در این زمینه حد و مرزی ندارد. برخی اسکناس‌ها را داخل ماکروویو، شومینه یا حتی چاه فاضلاب پنهان می‌کنند.
به گفته فریرا، این رفتار اغلب ناشی از بی‌اعتمادی به بانک‌ها یا تلاش برای نگه داشتن پول نقد در دسترس برای مواقع اضطراری است. او می‌گوید: «مردم فکر می‌کنند با مخفی کردن اسکناس، از دارایی‌شان در برابر سرقت یا بلایای طبیعی محافظت می‌کنند. این باور در میان کسانی که سطح سواد پایینی دارند همچنان رواج زیادی دارد.»
پرتغالی‌ها تنها در ۲۰۲۴ بیش از ۴۰ هزار اسکناس آسیب‌دیده، که عمدتا اسکناس‌های ۲۰ یورویی و ۵۰ یورویی بودند را برای تعویض به بانک‌های این کشور تحویل دادند که در مجموع ارزشی بالغ بر ۱.۷ میلیون یورو داشته‌اند؛ رقمی که از سال ۲۰۱۴ بی‌سابقه بوده است.
کارشناسان می‌گویند مردم برای نگهداری پول نقد، معمولا اسکناس‌هایی با ارزش پولی بالاتر را انتخاب می‌کنند تا فضای کمتری اشغال شود.
افزایش ذخیره و تخریب اسکناس‌ها در دوران کرونا
آمار بانک مرکزی پرتغال نشان می‌دهد که در سال ۲۰۲۲ حدود ۴۱ هزار اسکناس آسیب‌دیده به ارزش ۱.۵ میلیون یورو تعویض شده؛ رقمی که این سال را به رکورددار بیشترین تعویض اسکناس در یک سال تبدیل کرده است. دلیل اصلی این موضوع به دوران همه‌گیری کرونا بازمی‌گردد؛ زمانی که مردم به‌دلیل نگرانی از آینده، بیشتر پول نقد ذخیره کردند.
بعد از پایان محدودیت‌های کرونایی، بسیاری از مردم اسکناس‌هایی را که در خانه خراب شده بود، به بانک تحویل دادند.
فریرا همچنین به سال ۲۰۱۸ اشاره می‌کند که پس از آتش‌سوزی‌های گسترده در پایان سال ۲۰۱۷، تعداد زیادی از اسکناس‌ها برای بازیابی به بانک تحویل داده شدند. آن سال حدود ۳۲ هزار اسکناس به ارزش بیش از ۱.۷ میلیون یورو بازپرداخت شد.
فریرا می‌گوید سال ۲۰۱۸ هم یکی از سال‌های بی‌سابقه در بازیابی اسکناس‌های آسیب‌دیده بوده؛ سالی که بعد از آتش‌سوزی‌های گسترده در پایان ۲۰۱۷، حدود ۳۲ هزار اسکناس به ارزش نزدیک به یک میلیون و ۷۵۰ هزار یورو به بانک مرکزی تحویل داده شد.
یکی از این موارد مربوط به صاحب یک کارگاه چوب‌بری در مرکز پرتغال بود که برای پرداخت حقوق کارکنانش به پول نقدی متکی بود که در گاوصندوق نگهداری می‌شد، اما این گاوصندوق در آتش‌سوزی سوخته بود. گرچه خود گاوصندوق سالم مانده بود، اما گرمای شدید به حدود ۴۰ هزار یورو اسکناس داخل آن آسیب رساند.
نحوه ارزیابی اسکناس‌های آسیب‌دیده
تمام بانک‌های مرکزی منطقه یورو موظف‌اند برای ارزیابی اسکناس‌های آسیب‌دیده از معیارهای یکسانی پیروی کنند.
ژوزه لوئیز فریرا می‌گوید: «ژوزه لوئیز فریرا می‌گوید اگر بیش از نیمی از اسکناس سالم مانده باشد و امکان شناسایی آن وجود داشته باشد، کارشناسان بانک با استفاده از تجهیزات تخصصی، نشانه‌های امنیتی را بررسی می‌کنند تا از اصل بودن اسکناس مطمئن شوند.»
تکنسین‌ها از نرم‌افزاری بهره می‌برند که در پرتغال طراحی شده و قادر است اندازه تکه‌های اسکناس را با سطح کل آن مقایسه کند و در صورت وجود چند تکه، مجموع آن‌ها را محاسبه کند.
برای بازپرداخت مبلغ، باید دلیل آسیب اسکناس با گفته‌های فرد تحویل‌دهنده همخوانی داشته باشد، چون در صورت تقلب، بانک مرکزی از پرداخت وجه خودداری می‌کند.
در مواردی نیز تلاش‌هایی برای فریب کارشناسان صورت میگیرد. اگر مشخص شود اسکناس‌ها جعلی‌اند، موضوع به مراجع قانونی اطلاع داده شده و پول توقیف می‌شود.
فریرا می‌گوید تاکنون نامه‌های زیادی، گاهی با سربرگ‌های حرفه‌ای و گاهی آماتور، به بانک رسیده که در آن‌ها ادعا شده اسکناس‌ها فقط آسیب دیده‌اند، در حالی که در واقع هدف پنهان کردن جعل بوده است.
او می‌گوید: «عبور از سیستم ما ساده نیست. ما سازوکارهای نظارتی دقیقی داریم و با اطمینان می‌گویم همه تلاش‌ها برای فریب بانک شناسایی و متوقف می‌شوند.»