چرا قطب شمال در قرن بیست و یکم اهمیت دارد؟

قطب شمال یکی از سردترین و کم جمعیت ترین مناطق زمین است که بخش زیادی از آن پوشیده از یخ است. اما در سال های اخیر، این منطقه به یکی از مهم ترین مکان های تنش های ژئوپلیتیکی تبدیل شده است و تمرکز اصلی سیاست آمریکا را به خود جلب کرده است.

با وجود شرایط سخت و نامناسب، سرزمین های شمال دایره قطب شمال از دیرباز توسط مردم بومی مانند اینوئیت، سامی و یوکاگر سکونت داشته اند و امروزه شامل سرزمین هایی متعلق به هشت کشور است: کانادا، روسیه، ایسلند، فنلاند، نروژ، سوئد، دانمارک و ایالات متحده.

در سال ۱۹۹۶، این کشورها شورای قطب شمال را تشکیل دادند – یک انجمن که شامل هشت کشور عضو به همراه نمایندگانی از گروه های بومی است. اما در حالی که قطب شمال زمانی به عنوان یک منطقه خنثی تصور می شد که در آن تحقیق و حفاظت می تواند همکاری بین المللی عمیق تری را ارتقا دهد، تحولات متعدد از آن زمان به بعد آن را به مکانی برای رقابت تبدیل کرده است.

مهم ترین مسئله ای که با آن قطب شمال روبرو است، تغییرات آب و هوایی است. از دهه ۱۹۹۰، یخ دریای قطب شمال ۷.۶ تریلیون تن کاهش یافته است و سرعت این کاهش ۵۷ درصد افزایش یافته است. علاوه بر کمک به افزایش سطح دریا، از بین رفتن یخ همچنین انعکاس خورشیدی جهانی را کاهش می دهد. این امر یک حلقه بازخورد ایجاد می کند زیرا آب تاریک تر اقیانوس گرما را بیشتر جذب می کند، که باعث ذوب شدن بیشتر یخ می شود و بر الگوهای آب و هوایی جهانی تأثیر منفی می گذارد.

ذوب شدن یخ قطب شمال همچنین به طور مستقیم بر حیات وحش محلی تأثیر می گذارد، به طوری که پیش بینی می شود جمعیت خرس قطبی در ربع قرن آینده به دلیل از دست دادن زیستگاه های شکار خود، دو سوم کاهش یابد.

اما در جایی که برخی فاجعه زیست محیطی می بینند، برخی دیگر فرصت می بینند. ذوب شدن یخ، مسیرهای تجاری قطب شمال را قابل کشتیرانی تر می کند و فاصله کوتاه تری را برای حمل و نقل دریایی بین قاره ای نسبت به مسیرهای فعلی با استفاده از کانال های سوئز و پاناما فراهم می کند. علاوه بر این، افزایش قابلیت کشتیرانی، پتانسیل اکتشاف و استخراج منابع طبیعی را گسترش می دهد.

برآورد می شود که منطقه قطب شمال بیش از ۲۰ درصد از ذخایر سوخت فسیلی باقی مانده جهان را در خود جای داده است و بیش از ۴۰۰ میدان نفت و گاز در آن کشف شده است. بستر دریا و مناطق ساحلی نیز مقادیر زیادی از مواد معدنی را در خود جای داده اند که از کالاهای اساسی مانند آهن، طلا، نیکل و روی گرفته تا فلزات خاکی کمیاب مانند نئودیمیم و دیسپروزیم که در الکترونیک و فناوری باتری استفاده می شوند. حتی فعالیت های سنتی معیشتی نیز ممکن است به طور قابل توجهی تغییر و گسترش یابد زیرا گرم شدن کره زمین باعث مهاجرت ذخایر ماهی به سمت شمال و در دسترس قرار گرفتن زمین ساحلی بیشتر برای کشاورزی می شود.

در زمانی که تنش های ژئوپلیتیکی افزایش یافته است، کشورهای مختلف برای تأمین منابع، ادعای سرزمینی و توسعه امکانات تلاش می کنند.

روسیه با ۵۳ درصد از خط ساحلی قطب شمال تحت کنترل خود، بزرگترین حضور را در این منطقه از نظر بنادر غیرنظامی مانند مورمانسک و آرخانگلسک و همچنین چندین فرودگاه و پایگاه نظامی در امتداد مرز شمالی خود دارد.